Historie chocianowskich nekropolii

Kościół wzniesiony został w latach 1594 - 1596. Poprzednio na tym miejscu stała nieduża kaplica. Wiadomo, iż w 1674 r. w kościele na pewno istniała kaplica grobowa - zlikwidowana dopiero w 1920r. W kościele znajduje się epitafium Hioba Aleksandra von Stoscha - właściciela Chocianowa w latach 1613 - 1616.

Ponadto pod amboną został pochowany w 1612 roku Kaspar Graumann - pierwszy chocianowski pastor pochodzący z Saksonii. Również w kościele pochowano w 1674 roku pastora Tobiasa Meandera pochodzącego z Legnicy Teren wokół kościoła a przedtem kaplicy był miejscem pochówku mieszkańców Chocianowa aż do 1731 roku kiedy to cmentarz został zlikwidowany. Podczas robót ziemnych związanych z rewitalizacją Rynku w 2008 r. znaleziono ludzkie kości potwierdzające istnienie w tym miejscu cmentarza.

Na Placu Wolności do 1945 roku znajdował się również obelisk upamiętniający poległych mieszkańców Chocianowa w wojnie prusko - francuskiej w 1870 roku. Został on zniszczony a obok niego zostali pochowani żołnierze radzieccy. Na ich grobie postawiono nowy obelisk - identyczny w kształcie jak poprzedni.

W roku 2008 przeprowadzona została ekshumacja szczątków czterech żołnierzy (przeniesiono je na cmentarz żołnierzy radzieckich w Chocianowie). Niestety pomimo usilnych starań nie udało się zidentyfikować tych osób. Tablica z ich nazwiskami została skradziona w latach dziewięćdziesiątych.

Kaplica cmentarna w kościele św. Józefa zaznaczona czerwoną linią rok 1896. Fot. Hugo Hearttwig, z kolekcji Muzeum Regionalnego w Chojnowie

Cmentarz przy ul. Fabrycznej

??W 1731 roku po likwidacji cmentarza na Placu Wolności został założony nowy cmentarz przy ul. Fabrycznej. Jego fundatorem był Melchior Gottlob von Redern. Teren został ogrodzony drewnianym płotem i obsadzony lipami. Pierwszym pochowanym był dwuletni syn miejscowego kowala Johanna Christopa Schobera.

W 1865 roku cmentarz został powiększony o pół morgi gruntu podarowanego przez radcę Schlittgena współwłaściciela Marienhütte - obecnej Fabryki Urządzeń Mechanicznych. Jego syn uzupełnił murowane ogrodzenie w 1886 roku o żeliwne dekoracyjne elementy.

Kolejna rozbudowa cmentarza nastąpiła w 1891 roku za sprawą rodziny zu Dohna, którzy podarowany grunt przeznaczyli na grobowiec rodzinny. W 1940 roku cmentarz został zlikwidowany. Przedwojenne plany zakładały powstanie w tym miejscu terenów zielonych. Tak istotnie było do 1961 roku kiedy to rozpoczęto budowę czterech budynków mieszkalnych. Ze starego cmentarza do dzisiaj zachował się jedynie fragment bramy wjazdowej.

Cmentarz przy ul. Fabrycznej zaznaczony czerwoną linią - widok od strony ówczesnej Marienhutte rok 1896, fot. Hugo Hearttwig z kolekcji Muzeum Regionalnego w Chojnowie

Cmentarz przy ul. Szprotawskiej

Cmentarz został założony jako ewangelicki na początku XIX wieku - wskazują na to daty na zachowanych nagrobkach. Po wojnie cmentarz był sukcesywnie dewastowany.

W 1972 roku Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Chocianowie podjęło uchwałę w sprawie zamknięcia cmentarza. W uzasadnieniu czytamy: "Cmentarz opuszczony przez gminę wyznaniową ewangelicko - augsburską i od 1946 roku nie używany, w dużym stopniu był zniszczony wskutek działań wojennych [cmentarz nie został w żaden sposób zniszczony w wyniku działań wojennych - dop. autora] braku konserwacji uległ całkowitej dewastacji i stanowi obecnie obiekt korzystny do gromadzenia się elementów aspołecznych".

Faktycznie zaś rozebrano kaplicę cmentarną i niektóre elementy wykorzystano do budowy kościołów w Nowej Kuźni i Pasterniku. W 2008 roku zachowane nagrobki zostały zgromadzone w bezpiecznym miejscu.

 Fot. Zbigniew Machoń

Cmentarze przy ul. Głogowskiej

Przy ul. Głogowskiej mieszczą się dwa cmentarze. Jeden to cmentarz komunalny a drugi przyległy do niego to cmentarz wojenny żołnierzy Armii Radzieckiej. Cmentarz komunalny został założony jako katolicki w drugiej połowie XIX wieku. Należy przypuszczać iż wiązało się to z wybudowaniem kościoła katolickiego a co za tym idzie większej ilości katolików w mieście.

Do lat sześćdziesiątych XX wieku zachowały się piękne w swojej formie nagrobki. W późniejszym czasie zgodnie z obowiązującym prawem, ale niezgodnie z szacunkiem dla zmarłych zaczęto dokonywać pochówków na miejscu starych grobów. Przy okazji zniszczono wiele oryginalnych dzieł sztuki sepulkralnej. Należy również zaznaczyć fakt umieszczenia cmentarza w rejestrze zabytków.

Na tym cmentarzu jest pochowany Włodzimierz Chomicki - zdobywca pierwszego gola w historii polskiej piłki nożnej. Miało to miejsce w 1984 roku we Lwowie na meczu pomiędzy drużynami Sokołów Lwowa i Krakowa. Na cmentarzu pochowani są m. in. zesłańcy syberyjscy, więźniowie obozów koncentracyjnych, żołnierze wojen światowych, żołnierze ruchu oporu. Znaleźli tam również miejsce ostatniego spoczynku obywatele zasłużeni dla Chocianowa.

Cmentarz żołnierzy Armii Czerwonej z okresy II wojny światowej obejmuje mogiły 764 osób; w tym dwojga dzieci rosyjskich z okresu powojennego. Spoczywają tam żołnierze polegli podczas walk w okolicach Chocianowa oraz terenów dawnego województwa legnickiego. Ponad połowa tj. 474 pochowanych to osoby o nieznanych personaliach. Większość to szeregowi; najwyżsi rangą to dwóch majorów, dwóch kapitanów, jeden kapitan gwardii a także jedna 24 letnia sanitariuszka.

Cmentarz jest wielonarodowościowy o czym świadczą m.in. następujące nazwiska: Lewiński, Czysty, Daszkiewicz, Zyblikiewicz, Jasiński, Zabaczyński, Markiewicz, Migowski, Borowik, Emprusadze, Wienckajtis, Kazimierowicz, Niagu, Sułtanow Idija Iżbułatow, Akierow Isa Aliogłu, Kogan Majer Eljewicz, Epiel Abram Josipowicz.

Cmentarz komunalny - 2009 rok. Fot. Zbigniew Machoń

Opracowanie na podstawie materiałów Zbigniewa Machońa cosanow.pl